«Bakean joan naiz familiak inguratuta, bizitzak eman didan guztiari eskertuta». Esker hitz horiekin hasten da Joan Mari Torrealdaik berak utzitako hil ondorengo agur mezua. Andanaka herritar eta euskaltzale elkartu ziren Usurbilgo elizan Torrealdairi azken agurra emateko, eta elizkizunean bertan irakurri zuen alabak Torrealdaik idatzitako agurra. «Ezin izan zaituztet zuek guztiok banan-banan agurtu, baina badakit ulertu eta barkatuko didazuela. Harro nago eraiki dudanaz, bai familia eta lagunarte mailan, baita euskal kultura eta gizarte mailan ere. Ezin hobea izan dut bizitza, eta eskertua nago guztiz».

Getze Ibargoitin (Nafarroa) lagunartean familiarekin harrapatu nau Joan Mariren heriotzaren berriak. Bi emozio batu dizkit albisteak, lehenengo tristura eta gero poza. Tristura handia, minez betetako tristura, hutsunez betetako tristura, euskaltzale guztiok erreferente handi bat galdu dugulako. Tristuran murgildurik ordenagailua piztu dut eta poza sentitu dut. Asteazken arratsaldetik pendiente neukan Euskal Herriko Unibertsitateko Gobernu Kontseiluan Jakin Fundazioarekin elkarlanerako onartu genuen hitzarmena digitalki sinatzea. Uztailaren 29an Joan Marik sinatutako dokumentua daukat pantailan eta
gaurko datarekin (2020ko abuztuaren 1ean) Joan Marirenaren aldamenean sinatu dut. Euskal Herriko Unibertsitatea osatzen dugun guztion izenean, eta errektore den Nekane Balluerkaren ordezkari gisa, sinadura honen bidez gure omenaldi xume eta apala egin nahi diogu Joan Mariri.

Joan Mari Torrealdai Nabea 1942ko azaroaren 24an jaio zen Foruko Urberuaga auzoko Mosone baserrian. Haurtzaroa bertan igaro zuen, gurasoei baserri-lanetan lagunduz. Txikitatik esan zion aitari berak baserrian aritu beharrean ikasi egingo zuela, herrian zegoen frantziskotarren seminarioko haurrek bezala. 12 urterekin, 1954an, Arantzazuko seminariora joan zen, beraz. Bertan eta Foruan bost urtez humanitate ikasketak egin ostean, filosofiakoak egin zituen Erriberrin eta Arantzazura itzuli zen. Bertan sartu zen Jakin aldizkarian, 1963an.

77 urterekin hil da Joan Mari Torrealdai, gaixotasun luze baten ondorioz. Euskal kultura eta euskara modernizatzeko lan egin du gaztetandik, eta euskal pentsamendua sustatzen buru-belarri aritu da Jakin aldizkarian. Euskaldunon Egunkaria-ren sortzaileetako bat ere bada.

Gizarteari lotzen gatzaizkion lekuak bizitzaren zentzuaren berri eman lezake. Joan Mari Torrealdai euskararen eta herriaren aldeko borrokatik lotu zaio herri izan nahi duen gutasun honi. Zehatzago esan, euskalgintza herrigintzaren eraikuntzaren erdigunean jartzetik. Eta hori du bere bizitzaren zentzua, bizi duen lekua.

AITZIN OHARRA

Autobiografia honek ez du nire bizitza kontatu nahi, baizik eta biografiaren harian nire bibliografia kokatu, eta areago: nire konpromiso kulturalak eta nire ekoizpen intelektuala ulertu ahal izateko gakoak eman.