Prentsa nahiz zenbaki bidezko ekonomia behatzaile, ekonomialari tituluaz harago. Finantza alorreko ikasketak eta esperientzia oinarri, norbere mugak muga, gauzak modu sinplean azaldu eta ulertu zale. Betaurreko jakin batzuk ditugun jakitun, ezkerrera nahi baina eskuina sarri tiraka.
Bistakoa da ekonomiak eta politikak duten lotura argia. Erabaki politiko askok ondorio ekonomikoak dituzte eta, kontrara, erabaki ekonomikoek (izan norbanako edo kolektiboek) eragina dute familiengan (‘demos’ edo herriarengan, finean), enpresengan nahiz gobernuengan. Jarduera ekonomikoa estatu eta lege jakin batzuen kontestuan burutzen da eta elkarreragina bistakoa da.
Alemania eta Frantziako ekonomiak ere geldotzen, Italiakoa lez; Espainiako zor publikoa bilioi eurotik gora; KPI zero azpitik Hego Euskal Herrian ere. Horratx udako giroaren adierazgarrietako batzuk. Euskal ekonomiaren bezero nagusiak ez dabiltza euren onenean, eta, ingurumari horretan, Euroguneaz harago saltzen saiatzea beste erremediorik ez da euskal enpresentzat, adabaki gisa bederen.
Ekainean Europako hiri nagusietan (Euskal Herrikoetan ez) taxilarien greba deialdi bateratua izan zen, historian lehen aldiz ziurrenik. Uber plataformak egiten dien konkurrentzia desleiala salatu nahi zuten, eta, Streisand efektua deritzon horrekin, inoizko publizitate kanpainarik handiena oparitu zioten euren lehiakide horri. Beste horrenbeste ari da gertatzen Kataluniako Generalitateak isun bidez zigortu duen Airbnb moduko plataformekin: nonahi ostatua eskuratzeko aukera eskaintzen dute, norbanakoak harremanetan jarriz eta hotel, pentsio, landetxe eta gainerakoei merkatua janez.
«Krisitik ez gara industria eredu berarekin aterako; aldaketa handi bat iritsi da». Arantza Tapia Jaurlaritzako Garapen Ekonomikorako sailburuak esana da, abuztuak 10eko Berria-n. EAEn 2008ko industriako 250 mila lanpostuak 200 mila bihurtu zaizkigun honetan, krisiaren latza ukatzerik ez dago. Baikorkeria latza izan zen krisia gurera iritsiko ez zela esatea.
Eustatek lurraldez lurralde emandako datuetan, berriz, gutxitan aipatzen den datu deigarri bat: Araba eta Gipuzkoan lau lanpostutik bat galdu da 2008-2014 bitartean: industriako 15 mila lanpostu galdu dira Araban, 20 mila Gipuzkoan. Bizkaiak, ordea, hobe eutsi die zituen lanpostu industrialei: 108 milatik 94 milara jaitsi dira (%13ko galera); proportzioan, galera puskaz txikiagoa.
Hauteskundeen joko teoriak dio, bi alderdi nagusi lehiatzean, biek zentro politikoa eskuratu behar dutela, ‘batez besteko bozemailea’ erakarri, bozen gehiengoa lortu ahal izateko. Horren ondorioz gertatu da Europan, besteak beste, eskuin nahiz ezkerreko deitutako alderdien politiken berdintze handi bat, Frantzian Vallsekin edo Espainian Zapaterorekin, nolabait ‘pentsamendu bakarra’ edo neoliberalismoa hedatu duena eta zenbait herrialdetan (Austria, Alemania, Grezia...) alderdi nagusien koalizioak eratu dituena. Politika ekonomikoaren ikuspuntutik, zaila da, zinez, eskuma edo ezkerreko omen diren alderdien arteko ezberdintasun esanguratsuak topatzen. Espainiarako bolibartar alternatiba katastrofikotzat jotzen duen Felipe González bati, kasu, sei milioi langabetuen ilara ez zaio, itxuraz, hain katastrofikoa iruditzen.
Ikerlan ekonomikoek nekez izaten dute islarik eguneroko prentsan. Espainiako alderdi sozialistaren think tank-arekin lotura zuelako iritsi zen prentsara –eta, hala ere, oihartzun handirik gabe pasa–, Sara de la Rica eta Brindusa Anghel ekonomialarien epe luzeko langabeziari (ELL) buruzko lana (www.falternativas.org/laboratorio/documentos/documentos-de-trabajo/los-parados-de-larga-duracion-en-espana-en-la-crisis-actual). Langabezia den arazo gordinean atalik gordinena da ELL, urtebetetik gora lan bila eta langabezian daraman jendearen kasua. Langabezia hirukoiztu duen krisi honetan, Espainian ELL zazpikoiztu egin da; merezi du fenomeno horren azterketa xeheagoa, hartu beharreko neurriak egoki hausnartze aldera.
