Gasteizen jaio nintzen, Donostian ikasi nuen eta, egun, Bilbon bizi naiz. Hiritik hirira. Gure aita artzaina izan zen, nekazaritza mundutik zetorren. Ama eta biak zazpi seme-alabentzako igogailu sozialaren bila abiatu ziren hirira. Normalena hori omen zen, eta bihotzez eskertzen diet egindako esfortzua. Baina igo al gara? Batzuetan zalantzak izaten ditut. Eta, idatzi hauetan, normaltasuna zalantzan jarri nahiko nuke: normaltasun zaharra zein berria. Filosofiaren laguntzaz askotariko bidexketatik aritu...
Denok jolastu izan dugu ezkutaketan gure haurtzaroan. Nahikoa izan zitekeen aurpegia tapatzea eta begiak ixtea jolasa martxan jartzeko, barrea eragiteko, emozionatzeko: «Banago ala ez nago?». Desagertzeak eta agertzeak poza eragiten zuen. Baina zein ote da hain ohikoa zaigun jolas horren funtzioa? Ezkutatzea ezinbestekoa zaigu sinbolizazio prozesua gauzatzeko: horra hor, giza bizitzaren hasieratik, tarteka ikusezina izatearen garrantzia.
Bideozaintza ohiko bilakatu da; gure hirietako bazter guztiak begiz beterik daude. Betazalik gabeko begiak, beti esna. Baina, zer dago begirada horien atzean? Segurtasuna? Kontrola? Gardentasuna? Merkatu teknologikoa puzteko beharra? Edozein x.0
Zergatik bihurtu da hain ohikoa selfie-ak egitea gure eguneroko bizitzan? Ekintza horren oinarria aztertu nahi izan du Matthew Frost zinemagileak Bi minutu Kirsten Dunstekin edo modan jarritako selfie-en ergelkeria film laburrean.
Urte berria etorri zaigu, urtero bezala. Elkarrekin ari gara hazten, nagusitzen, zahartzen. Elkarrekin bizi dugu denboraren misterioa. Denbora. Horixe izan zen azkenengo Pentsatu! jaialdiaren gai nagusia, 2017az geroztik ospatzen dugun festa ederrean. Ospakizuna Donostian eta azaroan izaten da, filosofiaren aldeko nazioarteko egunarekin batera. Solasaldi filosofikoan animotsu aritzeko aukera bikaina izaten dugu, denboraren inguruan bueltaka aritzekoa, besteak beste. Oraingoan, iraganari, orainaldiari eta etorkizunari buruzko hiru mikroeztabaida egin ziren Tabakaleran, bata bestearen atzetik.
Aurreikus al daiteke pertsona baten etorkizuna? Jakin genezake nolakoak izango ote garen hogei urte barru? Badirudi prebentzioa dela egungo gizartearen obsesioa, mende honetako ametsa, idealik gorenetakoa. Urrutiegi joan daiteke, ordea, etorkizunari aurrea hartzeko helburua. Horren adibiderik eroena 2005ean egindako txosten batean topa dezakegu. Frantziako ikertzaile batzuek hiru urteko ume bat etorkizunean delitugile bilakatuko ote zen aurreikusi nahi izan zuten. Polizia prebentiboa sehaskara! Antza, haurren ezaugarri batzuk ikusita, deabrutxoak gaizkile potentzial gisa sailkatzeko aukera dago. Ondoren, noski, neurriak hartu beharko lirateke gizartearen onerako: antidepresibo, antsiolitiko edo somnifero moduko botikekin medikatu, eta adingabeen jarraipena egiteko ‘portaera txartela’ delakoa ezarri, Sarkozyk, Frantziako presidente ohiak, iragarri zuen moduan.
Hilezkortasunaren gaia erlijioari lotuta egon da historian zehar, baina xxi. mendean ez dago pertsona erlijiosoen ahotan soilik: ingeniariek eta informatikariek ere bereganatu dute. Aurrerapen teknologikoen bidez giza muga guztiak gaindituko direla pentsatzen dute askok. Oxfordeko Nick Bostrom irakasleak, adibidez, pertsona eta makinaren arteko fusioa aurreikusten du 2050erako. Ganorazko zientziari buruz ari gara, edo zientzia fikzioa baino ez da? Hilezkorrak izango ote dira etorkizuneko giza ziborg berriak? Horixe da transhumanisten ustea, eta mugimendu ekonomiko, teknologiko zein ideologiko horren jarraitzaileek alderdi politikoa eta guzti sortu dute.
Jainkoak omen ziren, garai batean, zerutik begiratzen gintuztenak. Goiko Jaunak, alegia, Jaun-goiko-ak. Antzinako Grezian, adibidez, Olinpo mendiko gailurrean zegoen jainko eta jainkosen begiratokia. Hortxe zeuden ikusle pribilegiatuak, gure istripuak, ezbeharrak, zorizko gertaerak eta ustekabeak adi jarraitzeko prest. Batzuetan, espektakulu horretan parte ere hartzen zuten, gizakioi lagunduz edo trabak jarriz, egunaren eta umorearen arabera. Nola hunkitu, beraz, gure alde izateko? Zer egin zitekeen jainkoen babesa lortzeko? Besteak beste, sakrifizioak eskaini, abereak hil, abestu, erregutu edo haien izenean jaiak ospatu. Eta, ondoren, itxaron, jainkoen nahiak deszifratzea ez baitzen kontu erraza: ezjakintasuna eta ziurgabetasuna nagusi. Baina, behintzat, posible zen haiengana zuzentzea, zori eske kantatzea.
Zer da pentsamendua? Zein da pentsamenduaren eta galderen arteko lotura? Galderek pentsamenduaren hutsuneen aurrean jartzen gaituzte, erantzunen faltan, ezjakintasunari begira. Asmatu beharrean gaude nondik joan, zein hari jarraitu. Pentsamenduaren bidea ez baita eginda dagoen autopistatik bidaiatzea; ibilbidea eraiki eta berreraiki egin behar da. Hala zioen poetak: ez dago biderik, ibilian egiten da. Pausoz pauso joan behar dugu, bizi-bizirik, galderen eta erantzunen arteko dantzan.
