Baionako erabakiak proposatu zirela 50 urte bete direnean, Txillardegik euskararen batasunaren prozesuaren aldi erabakitzaile horretan egindako lana eta izandako protagonismoa aztertzen dira. Izan ere, Txillardegi eta euskara batua banaezinak dira. 1950 eta 1960ko hamarkadetako kultur giroa eta hizkuntz polemika analizatu, eta euskara kultur hizkuntza bihurtzeko eta euskarari erabilera soziala bermatzeko abiatu zen bidearen giltzarriak azaltzen dira.
Pau Casanellas historialariaren Morir matando. El franquismo en crisis ante la violencia política. 1968-1977 (Los Libros de la Catarata, 2014) liburua aztertzen da. Francoren diktadurak azken urteetan talde matxinoen aurka burutu zuen politika da Casanellasen ikergaia, politika horretan frankismoaren eta monarkiaren lehen gobernuen artean jarraitze-lerro handiak egon zirela nabarmenduz.
Anxo Ferreiroren Consejos de guerra contra el clero vasco (1936-1944). La Iglesia Vasca vencida (Intxorta 1937 Kultur Elkartea, 2013) liburutik abiatuta, gerra zibilean eta ondoko urteetan Euskal Elizak izandako jokabidearen eta bertako hainbat kidek jasandako jazarpenaren ‘errelato’ osoa eta ez alderdikoia aldarrikatzen da. Kontakizun hori ezinbestekoa da, egilearen iritziz, euskal gatazka politikoari konponbide demokratiko eta justua emateko.